หนอนในอาจมย่อมสกปรก
เมื่อกลายเป็นจักจั่น
ก็ดื่มน้ำค้างกลางลมใบไม้ร่วง
หญ้าเน่าย่อมไร้แสง
เมื่อกลายเป็นหิ่งห้อย
ก็เรืองโรจน์ใต้แสงจัทร์ฤดูร้อน
พึงรู้ว่าสะอากเกิดจากสกปรก
ความสว่างเกิดจากมืดมน
จักจั่นกับหิ่งห้อย
“ใต้ฟ้าล้วนขุ่นมัว มีแต่เราใสสะอาดคนทั้งหลายล้วนมัวเมา มีแต่เรายังตื่นอยู่”
ชิหยวนร่ายโศลกเบาๆ เดินตรงไปยังริมฝั่งแม่น้ำมี่หลอเจียงพร้อมรำพึงด้วยความรันทดว่า “ไหวอ๋องได้ถูกคำประจบสอพลอปั่นเศียรเอาจนเมามัวไปแล้วไม่เชื่อคำเราอีก น่าวิตกว่า อนาคตของชาติบ้านเมือง จะสิ้นสุดลงเพียงเท่านี้ ช่างน่าสลดใจเสียเหลือเกิน” เสียงถอนหายใจเบาๆ แต่ล้ำลึกเช่นนั้น ชาวประมงเฒ่าที่อยู่ริมแม่น้ำบังเอิญได้ยินเข้า จึงกล่าวกับซิหยวนว่า
“เมื่อใต้ฟ้าล้วนขุ่นมัวแล้ว เหตุไฉนท่านจึงไม่ปล่อยตัวไปตามกระแสน้ำเล่า? คนทั้งหลายล้วนมัวเมา เหตุไฉนท่านจึงไม่ดื่มจนหลับไปซักคืนหนึ่งเล่า? เหตุไฉนจึงมัวแต่มารักษาความสะอาดบริสุทธิ์ของตนไว้ หาทุกข์ใส่ตัวเปล่าๆหนอ”
ซิหยวนตอบกลับไปว่า “ท่านไม่เคยได้ยินใครพูดให้ฟังบ้างดอกหรือว่า คนที่เพิ่งสระผมมาใหม่ๆนั้น จะต้องสลัดหมวกก่อนจะสวม เพื่อให้ฝุ่นละอองที่จับอยู่บนหมวกหลุดร่วงออกไป คนที่เพิ่งอาบน้ำมาใหม่ๆ จะต้องสะบัดเสื้อผ้าก่อนจะใส่ เพื่อให้ฝุ่นละอองที่ติดอยู่ในเสื้อผ้าหลุดร่วงออกไป จึงทำให้ร่างกายสะอาดได้ มีใครบ้างที่สามารถจะอดกลั้นต่อความสกปรก? ข้าพเจ้ายินดีที่จะสละร่างเลี้ยงปลาในแม่น้ำให้อิ่ม แต่ไม่ยินดีที่จะคลุกคลีแปดเปื้อนอยู่กับฝุ่นละอองเป็นอันขาด”
ดังนั้นซิหยวนจึงแต่งโศลกชื่อ “คำนึงถึงกรวดทราย” ขึ้นมาบทหนึ่ง หลังจากนั้น ก็ยกก้อนหินมากอดไว้กับอก แล้วกระโดดลงไปในแม้น้ำมี่หลอเจียง
เวลาผ่านไป 300 ปี มาจนถึงสมัยราชวงศ์ฮั่น มีนักประวัติศาสตร์คนหนึ่งชื่อว่า ซือหม่าเซียน ท่านได้อ่านโศลก “คำนึงถึงกรวดทราย” ของซิหยวนครั้งแล้วครั้งเล่า ให้รู้สึกสะเทือนใจเป็นอย่างยิ่ง จึงเขียนประวัติซิหยวนขึ้นเป็นการไว้อาลัยตแด่กวีผู้รักชาติท่านนี้ ในประวัติซิหยวนที่ซือหม่าเซียนเขียนไว้ มีตอนหนึ่งความว่า
“คนอย่างซิหยวนนี้ แม้ร่างกายจะตกลงไปในปลักโคลน แต่กลับเหมือนจักจั่น ที่สามารถลอกคราบออกมาได้ หลุดพ้นจากโคลนเลนอันสกปรกเหินลอยอยู่นอกเหนือฝุ่นละออง ไม่แปดเปื้อนด้วยโลกาวิสัย ปณิธานของซิหยวนสูงส่งยิ่งนัก อันสามารถจะแข่งได้กับแสงเดืนแสงตะวัน”
จักจั่นที่แท้นั้นเกิดอยู่ในอาจม แต่ครั้นเมื่อลอกคราบออกมาได้แล้ว ก็กลายเป็นแมลงฤดูใบไม้ร่วงที่สูงส่งสวยงาม หิ่งห้อยเดิมก็เกิดอยู่ในกองหญ้าเน่า แต่เมื่อถีบตัวโผบินขึ้นมา ก็กลายเป็นความเปล่งปลั่งสว่างนวลของคืนฤดูร้อน
ซือหม่าเซียนเปรียบซิหยวนไว้ดังนี้ นับว่าเหมาะสมอย่างยิ่ง
